‘Practice what you preach?’ Over het belang van fysiek en mentaal herstel voor coaches

Het is de laatste training voor een belangrijke wedstrijd. De keeper maakt een cruciale fout bij een strafcorner-oefening en de coach springt uit zijn vel. Voor het zicht van het hele team krijgt de keeper een fikse uitbrander. De coach komt er niet meer op terug. Tijdens de wedstrijd voelt de keeper zich nog steeds gestrest en mede dankzij enkele fouten van hem verliest het team. In een vorig artikel in Hockeyvisie besteedden we aandacht aan het belang van de balans tussen fysieke en mentale inspanning en herstel, vanuit het perspectief van de sporter. In dit artikel staat de coach centraal. Net als de sporter dient ook de coach fysiek en mentaal fit te zijn, omdat dit gevolgen blijkt te hebben voor hun sporters.

Het belang van een fitte coach
Het meeste sportonderzoek richt zich op hoe een sporter zo sterk, snel en fit mogelijk kan worden. Deze focus wordt de ‘mythe van het individualisme’ genoemd, verwijzend naar de overtuiging dat sportprestaties vooral worden bepaald door individuele factoren (Wagstaff, 2017). De context waarin sporters zich bevinden kan eveneens een aanzienlijke invloed hebben op hun gezondheid, welbevinden en prestaties. Denk hierbij aan trainings- en wedstrijdlocaties, publiek, andere sporters en klimatologische aspecten (Arnold et al., 2017; Balk et al., 2019). Ook lijkt de coach een belangrijke bepalende factor te zijn en is de kwaliteit van de coach-sporter relatie een cruciaal element in de sport (Duda & Balaguer, 2007; Stebbings et al., 2016). Onderzoek heeft daarbij laten zien dat een verminderde fitheid van de coach een negatieve invloed heeft op de sporters. Vermoeide en gestreste coaches geven bijvoorbeeld minder instructies en minder steun aan hun sporters (Price & Weiss, 2001). Gestreste coaches hebben daarnaast een negatieve invloed op het zelfvertrouwen en de ervaren druk van hun sporters (Thelwell et al., 2017). Tot slot ervaren sporters die gecoacht worden door uitgeputte coaches meer angst en hebben zij zelf een grotere kans op burn-out (Vealey et al., 1998). Het belang van een fitte coach geldt binnen elke sportsetting, ongeacht het niveau.

Foto: KNHB / Willem Vernes

Onderzoek laat zien dat een verminderde fitheid van de coach een negatieve invloed heeft op zijn sporters

Het belang van herstel voor coaches
Het belang van fysieke en mentale fitheid voor coaches is dus onmiskenbaar. Maar hoe blijft een coach fit? Ook voor een coach lijkt de balans tussen fysieke en mentale inspanning en herstel belangrijk in de voorspelling van zijn fitheid. Onderzoek laat zien dat een gebrek aan herstel gelinkt is aan meer stress en verminderde gezondheid van coaches (Lundkvist et al., 2012). In ons eerdere Hockeyvisie artikel hebben we uitvoerig stilgestaan bij de mechanismes die ten grondslag liggen aan het herstelproces. Kort samengevat komt het erop neer dat adequaat herstel een onderbreking vereist van de fysieke en mentale activatie die door inspanning is ontstaan. ‘24-7’ met werk- of sportgerelateerde zaken bezig zijn belemmert optimaal herstel doordat een verhoogde activatie blijft bestaan. Als gevolg hiervan worden voor de inspanning noodzakelijke systemen niet ‘uitgezet’, wat op den duur kan leiden tot chronische slaap- en spanningsklachten. Daarnaast blijkt niet alleen fysiek herstel van belang voor optimaal functioneren en presteren, maar ook mentaal herstel zoals cognitief en emotioneel afstand nemen van je werk of sport (Balk et al., 2017; De Jonge et al., 2012).

‘24-7’ met werk- of sportgerelateerde zaken bezig zijn belemmert optimaal herstel doordat een verhoogde activatie blijft bestaan

Foto: KNHB / Koen Suyk

De hedendaagse coach wordt geconfronteerd met een verscheidenheid aan taakeisen, zoals het organiseren van trainingen, het maken van trainingsschema’s, het omgaan met emoties van sporters, het hanteren van conflicten, administratieve verplichtingen, logistieke uitdagingen en andere krachtenvelden binnen een vereniging (ouders, sponsors). Daarnaast is het wenselijk dat een coach zichzelf voortdurend blijft ontwikkelen, terwijl de meeste coaches het coachen combineren met een baan overdag en een druk privéleven. Het gevolg is dat het voor de ambitieuze coach een steeds grotere uitdaging wordt om ruimte te vinden voor fysiek én mentaal herstel. Dit type herstel wordt ook wel ‘loskomen’ of ‘afstand nemen’ (detachment) genoemd. Loskomen van je werk of sport kan op meerdere manieren:

1. Fysiek loskomen van je werk of sport: de fysieke inspanning van je af kunnen schudden.
2. Mentaal loskomen van je werk of sport.
   a) Cognitief loskomen: je gedachten richten op andere zaken dan werk of sport.
   b) Emotioneel loskomen: werk- of sport-gerelateerde (negatieve) emoties naast je neer kunnen leggen.

Een onderzoek onder Noorse en Zweedse coaches liet zien dat een gebrek aan loskomen de kans op uitputting gedurende een seizoen vergrootte (Bentzen et al., 2016). Een gebrek aan fysiek en mentaal herstel kan vervolgens een negatieve invloed hebben op de gezondheid van coaches en hoe zij interacteren met hun sporters.

Autonomie-ondersteunend coachgedrag
Een belangrijke factor in de coach-sporter interactie is het zogeheten autonomie-ondersteunend coachgedrag (autonomy support) (zie ook de Hockeyvisie Motiverende feedback: hoe jij als trainer/coach je spelers efficiënt kunt motiveren, het artikel ‘Motiveren op maat: hoe prikkel ik mijn spelers?’ (Hockeyvisie, maart 2012) en de Hockeyvisie Training geven is een vak). Autonomie-ondersteunend coachgedrag bestaat onder andere uit:

• Uitleg geven over activiteiten
• Keuzemogelijkheden bieden waar mogelijk
• Positieve en constructieve feedback geven
• Interesse tonen in de sporter
• Erkennen van het perspectief van de sporter

Door autonomie-ondersteunend coachgedrag te vertonen kunnen coaches voldoen aan de drie basisbehoeftes die ieder mens heeft: een gevoel van autonomie, competentie en sociale verbondenheid (Deci & Ryan, 2012). Autonomie-ondersteunend coachgedrag is gerelateerd aan meer intrinsieke motivatie van sporters (Stenling et al., 2015), toegenomen welbevinden (Quested & Duda, 2010), betere prestaties (Gillet et al., 2010) en beter motorisch leren (Lemos et al., 2017).

Recent onderzoek heeft aangetoond dat de fysieke en mentale fitheid van coaches een belangrijke voorspeller is van autonomie-ondersteunend coachgedrag (Stebbings et al., 2012, 2016). Ook blijkt ervaren spanning of stress van coaches gekoppeld te zijn aan een meer ‘controlerende’ stijl van coachen, het tegenovergestelde van autonomie-ondersteunend coachgedrag (Soenens et al., 2012).

Door autonomie-ondersteunend coachgedrag te vertonen kunnen coaches voldoen aan de drie basisbehoeftes van de mens: een gevoel van autonomie, competentie en sociale verbondenheid

Foto: KNHB / Koen Suyk

Wetenschappelijk onderzoek onder topcoaches
In de afgelopen twee jaar is een onderzoek onder topcoaches uitgevoerd aan de Human Performance Management Group van de Technische Universiteit Eindhoven. Het doel was te onderzoeken wat het belang was van fysiek en mentaal herstel, in termen van loskomen van het werk, voor het welbevinden, de werkbeleving en autonomie-ondersteunend gedrag van coaches. Daarnaast werd gekeken hoe topsporters dit autonomie-ondersteunend coachgedrag waarnamen en welke relatie dit had met hun trainingsbeleving en prestatietevredenheid. De resultaten van dit onderzoek zijn onlangs gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Psychology of Sport & Exercise (Balk et al., 2019).

31 topcoaches en 96 topsporters uit Nederland en Australië namen deel aan dit onderzoek. Ze waren afkomstig uit verschillende sporten, waaronder voetbal, zwemmen, Australian football, handbal en beachvolleybal. De coaches vulden een week lang een dagelijkse vragenlijst in na het opstaan én voor het slapengaan. De sporters vulden een week lang een dagelijkse vragenlijst in na de training.

De resultaten lieten zien dat loskomen van het werk (detachment) een belangrijke voorspeller was van het welbevinden van coaches. Meer fysiek loskomen was gerelateerd aan minder fysieke vermoeidheid de volgende ochtend, terwijl meer emotioneel loskomen gerelateerd was aan een hogere positieve stemming de volgende ochtend. Lagere fysieke vermoeidheid en een hogere positieve stemming van coaches waren vervolgens gerelateerd aan meer werkbevlogenheid, wat op zijn beurt gerelateerd was aan meer autonomie-ondersteunend coachgedrag zoals waargenomen door de sporters. Voor de topsporters uit het onderzoek was het waargenomen autonomie-ondersteunend coachgedrag gerelateerd aan meer bevlogenheid tijdens de training en een hogere prestatietevredenheid met de training. De resultaten zijn schematisch weergegeven in figuren 1 en 2.

Figuur 1. Relaties tussen loskomen van werk ’s avonds, welbevinden aan het begin van een werkdag, bevlogenheid tijdens werk en autonomie-ondersteunend coachgedrag onder coaches (+ = positieve relatie; – = negatieve relatie).

Figuur 2. Relaties tussen waargenomen coachgedrag tijdens de training, bevlogenheid tijdens de training en tevredenheid met prestatie tijdens de training onder sporters (+ = positieve relatie; – = negatieve relatie).

Loskomen van het werk (‘detachment’) is een belangrijke voorspeller van het welbevinden van coaches

Aanbevelingen voor coaches
Uit dit onderzoek zijn de volgende praktische aanbevelingen voor coaches te halen. Bevorder jouw eigen autonomie-ondersteunend coachgedrag door sporters deel te laten nemen aan de besluitvorming, hen keuzes te bieden, hun gevoelens te erkennen en hen positieve feedback te geven. Ons onderzoek laat echter ook zien dat zorg besteden aan je eigen fysieke en mentale fitheid jouw autonomie-ondersteunende coachgedrag, zoals waargenomen door de sporters, kan bevorderen. Dit is vooral een uitdaging voor coaches die naast hun reguliere baan nog actief zijn in de sport. Geregeld fysiek en emotioneel loskomen van werk en/of sport voorkomt oververmoeidheid en aanhoudende negatieve emoties. Optimaal fysiek en mentaal herstel is in beginsel een sterk persoonsafhankelijk proces. We volstaan hier met enkele algemene hersteltips:

• Identificeer verschillende herstelstrategieën die fysiek en mentaal loskomen van werk en/of sport bevorderen. Voor de een is dit het lezen van een boek of tv kijken. Voor de ander is dit afspreken met familie of vrienden.
• Plan in je agenda je vrije tijd van coaching werkzaamheden.
• Onderneem fysieke activiteiten naast het coachen, zoals wandelen, fietsen, zwemmen en hardlopen. Actieve vrijetijdsbesteding biedt in de regel een goede afleiding van piekergedachten. Fysieke fitheid bevordert eveneens fysiologisch herstel van stress (door de aanmaak van hormonen met een herstel-bevorderende werking) en heeft een positief effect op slaap (Feuerhahn et al., 2014).
• Beleef positieve emoties om (mentaal) herstel te bevorderen. Het is niet zozeer een specifieke activiteit die herstel bevordert als wel de subjectieve, positieve beleving van deze activiteit. Anders gezegd: doe iets wat je leuk vindt en waar je plezier aan beleeft!
• Stem herstel specifiek af op het type inspanning (match). Compenseer een fysiek pittige dag met meer aandacht voor fysiek herstel door bijvoorbeeld een wandeling of een avondje bankhangen. Veel emotionele inspanning geleverd? Probeer emotioneel los te komen door via een fysieke activiteit je hoofd leeg te maken. Voor coaches is het dus vooral van belang om inzicht te hebben in het type inspanning dat zij fysiek én mentaal geleverd hebben en de soort herstelactiviteiten daarop aan te passen.

Optimaal fysiek en mentaal herstel is in beginsel een sterk persoonsafhankelijk proces

Bron: Carlo Toffolo

Conclusie
Eerder onderzoek heeft aangetoond dat het mentaal loskomen en/of afstand nemen van de sport positief samenhangt met mentaal herstel voor sporters (Balk et al., 2017). Voor coaches lijkt hetzelfde te gelden: fysiek en emotioneel loskomen van werk bevordert de gezondheid en het welbevinden van coaches. Fittere coaches zijn meer bevlogen tijdens hun werk. Vervolgens worden deze coaches ook als meer autonomie-ondersteunend gezien door hun sporters. Dit toont aan dat ook voor coaches loskomen als herstelstrategie een belangrijke determinant is voor hun welbevinden én hun coachgedrag. Het kost wellicht enige moeite om dit in eerste instantie te realiseren, maar uiteindelijk zal dit ervoor zorgen dat je als coach fit en scherp blijft. De beste manier om mentaal los te komen is het zoeken naar afleiding van werk- of sport-gerelateerde zaken en het ondernemen van activiteiten buiten werk of sport die plezierig zijn en energie geven. Dit onderzoek laat daarnaast zien dat het emotionele aspect van inspanning en herstel meer aandacht verdient (Balk et al., 2017; Kallus & Kellmann, 2000). Het is voor sportorganisaties belangrijk om zorg te dragen voor het welbevinden van zowel hun sporters als hun coaches in het streven naar duurzame en optimale sportprestaties. Clubs verwachten en verlangen steeds meer van zowel sporters als coaches. Dit is begrijpelijk gezien de enorme belangen die tegenwoordig een rol spelen (zoals geld, status en succes) maar tegelijkertijd is dit een zorgwekkende trend. Geef als sportorganisatie je sporters én coaches voldoende rust om de batterijen weer op te laden. Dit kan bijvoorbeeld door het opzetten van activiteiten die niet gerelateerd zijn aan sport, administratieve of logistieke taken uit handen van coaches te nemen of door coaches te helpen bij het vinden van de juiste werk-privé balans. Tot slot heeft de coach een voorbeeldfunctie als het gaat om de vraag in welke mate sport iemands leven beheerst, ongeacht het niveau van sporten. Durf als coach ontspanning en positieve afleiding van coachwerkzaamheden te zoeken en maak ook duidelijk aan je sporter(s) hoe belangrijk dit is. Dit heeft niet alleen een positief en duurzaam effect op jouw eigen prestaties maar ook op die van jouw sporter(s)!

Referenties

• Arnold, R., Fletcher, D. & Daniels, K. (2017). Organisational stressors, coping, and outcomes in competitive sport. Journal of Sports Sciences, 35(7), 694-703.
• Balk, Y. A., de Jonge, J., Geurts, S. A. & Oerlemans, W. G. (2019). Antecedents and consequences of perceived autonomy support in elite sport: A diary study linking coaches’ off-job recovery and athletes’ performance satisfaction. Psychology of Sport and Exercise, 44, 26-34.
• Balk, Y. A., de Jonge, J., Oerlemans, W. G. & Geurts, S. A. E. (2017). Testing the triple-match principle among Dutch elite athletes: A day-level study on sport demands, detachment and recovery. Psychology of Sport and Exercise, 33, 7-17.
• Balk, Y. A., de Jonge, J., Oerlemans, W. G. & Geurts, S. A. (2019). “What a Match!”: The Specific Role of Resources in the Relation Between Demands and Vigor in Elite Sport. Applied Psychology: An International Review, 1-28.
• Bentzen, M., Lemyre, P. N. & Kenttä, G. (2016). Development of exhaustion for high-performance coaches in association with workload and motivation: A person-centered approach. Psychology of Sport and Exercise, 22, 10-19.
• De Jonge, J., Spoor, E., Sonnentag, S., Dormann, C. & Van den Tooren, M. (2012). “Take a break?!”: Off- job recovery, job demands and job resources as predictors of health, active learning, and creativity. European Journal of Work and Organizational Psychology, 21, 321-348.
• Duda, J. L. & Balaguer, I. (2007). e coach-created motivational climate. In S. Jowett & D. Lavalee (Eds.), Social psychology of sport (pp. 117-130). Champaign, IL: Human Kinetics.
• Feuerhahn, N., Sonnentag, S. & Woll, A. (2014). Exercise after work, psychological mediators, and affect: A day-level study. European Journal of Work and Organizational Psychology, 23(1), 62-79.
• Gillet, N., Vallerand, R. J., Amoura, S. & Baldes, B. (2010). Influence of coaches’ autonomy support on athletes’ motivation and sport performance: A test of the hierarchical model of intrinsic and extrinsic motivation. Psychology of Sport and Exercise, 11(2), 155-161.
• Kallus, K. W. & Kellmann, M. (2000). Burnout in athletes and coaches. In Y. Hanin (Ed.), Emotions in sport (pp. 209-230). Champaign, IL: Human Kinetics.
• Lemos, A., Wulf, G., Lewthwaite, R. & Chiviacowsky, S. (2017). Autonomy support enhances performance expectancies, positive affect, and motor learning. Psychology of Sport and Exercise, 31, 28-34.
• Lundkvist, E., Gustafsson, H., Hjälm, S. & Hassmén, P. (2012). An interpretative phenomenological analysis of burnout and recovery in elite soccer coaches. Qualitative Research in Sport, Exercise and Health, 4(3), 400-419.
• Price, M. S. & Weiss, M. R. (2000). Relationships among coach burnout, coach behaviors, and athletes’ psychological responses. e Sport Psychologist, 14(4), 391-409.
• Quested, E. & Duda, J. L. (2010). Exploring the social-environmental determinants of well-and ill-being in dancers: A test of basic needs theory. Journal of Sport and Exercise Psychology, 32(1), 39-60.
• Soenens, B., Sierens, E., Vansteenkiste, M., Dochy, F. & Goossens, L. (2012). Psychologically controlling teaching: Examining outcomes, antecedents, and mediators. Journal of Educational Psychology, 104, 108-120.
• Stebbings, J., Taylor, I. M. & Spray, C. M. (2016). Interpersonal mechanisms explaining the transfer of well-and ill-being in coach-athlete dyads. Journal of Sport and Exercise Psychology, 38(3), 292-304.
• Stebbings, J., Taylor, I.M., Spray, C.M. & Ntoumanis, N. (2012). Antecedents of perceived coach interpersonal behaviors: e coaching environment and coach psychological well- and ill-being. Journal of Sport & Exercise Psychology, 34, 481-502.
• Stenling, A., Lindwall, M. & Hassmén, P. (2015). Changes in perceived autonomy support, need satisfaction, motivation, and well-being in young elite athletes. Sport, Exercise, and Performance Psychology, 4(1), 50-61.
• Thelwell, R. C., Weston, N. J., Greenlees, I. A. & Hutchings, N. V. (2008). Stressors in elite port: A coach perspective. Journal of Sports Sciences, 26(9), 905-918.
• Vealey, R. S., Armstrong, L., Comar, W. & Greenleaf, C. A. (1998). Influence of perceived coaching behaviors on burnout and competitive anxiety in female college athletes. Journal of Applied Sport Psychology, 10(2), 297-318.
• Wagstaff, C. R. D. (Ed.). (2017). The Organizational Psychology of Sport: Key Issues and Practical Applications. New York, NY: Routledge.