De impact van corona voor hockeyers

In maart 2020 kwam corona in ons land en gingen we met zijn allen in een ‘intelligente’ lockdown. Naar buiten kwamen we alleen nog als het noodzakelijk was, werken deden we massaal thuis en sindsdien houden we anderhalve meter afstand tot anderen. Hockeyen was daardoor niet meer mogelijk. De velden lagen er stil en verlaten bij. De clubhuizen waar normaal gesproken altijd reuring was, waren leeg. Alles stond stil, de wereld stond stil. Nu alles weer opgestart wordt en de  trainingen (op een aangepaste manier) worden hervat, wordt de impact van deze pandemie steeds duidelijker. Niet alleen de financieel/economische gevolgen, maar ook de impact die het heeft op ons als persoon. In dit artikel worden de gevolgen van de lockdown besproken en beschreven wat we ervan kunnen leren.

Omdat hockeyen voor iedereen een andere betekenis heeft, is de impact van de lockdown ook voor iedereen anders geweest. Voor de international, die aan het trainen was voor de Olympische Spelen 2020 in Tokio, had de lockdown een heel andere invloed dan voor de jeugdspeler die zijn vriendenteam moest missen. Daarbij is het niet de situatie zelf die zorgt voor bepaalde gevoelens en gedachten, maar de manier waarop de situatie geïnterpreteerd wordt. Daarom kan het ook zijn dat de ene tophockeyer er meer last van had dan een andere, ook al leken ze op het oog in dezelfde situatie te verkeren.

Doelloos
“Beschroomd erkende tennisser Rafael Nadal op Instagram dat hij sinds maart geen racket heeft aangeraakt. De ultieme strijder heeft even niks om voor te vechten. Waarom trainen zonder toernooi in het vooruitzicht?” (Artikel door Robèrt Misset in de Volkskrant, 7 mei 2020)

Doordat de competities (abrupt) zijn gestopt, hebben veel hockeyers geen doel meer. Ze zijn letterlijk doelloos. In Nederland mochten we gelukkig nog (buiten) bewegen en veel hockeyers zijn inmiddels alweer aan het trainen, maar zonder competities is het voor velen lastig de motivatie op te brengen, want ‘waar doen we het nog voor?’. De duels of wedstrijdjes maken het hockey juist zo leuk.

“Hockeyster Welten heeft zich voorgenomen ‘maar te genieten van nu’. “Je weet toch niet wat er gaat gebeuren. Nu is het super om weer op het veld te staan en met elkaar bezig te zijn, we kunnen echt pittige sessies doen. Maar of ik het over een maand nog leuk vind, trainen zonder duels en wedstrijdjes, weet ik niet.” (Artikel door Rik Spekenbrink in het Algemeen Dagblad (AD), 7 mei 2020)

Daarbij is het niet de situatie zelf, die zorgt voor bepaalde gevoelens en gedachten, maar de manier waarop de situatie geïnterpreteerd wordt

Foto: KNHB/Koen Suyk

ABC model
Uit onderzoek blijkt, dat mensen gemotiveerd raken, als aandacht wordt besteed aan: Autonomie, Binding en Competentie (Ryan, R. & Deci, E. Self Determination Theory).

Met autonomie wordt bedoeld dat je zelf keuzes kan maken en mee mag beslissen. In deze coronatijden is onze autonomie flink ingeperkt. Premier Rutte en zijn experts (RIVM/Outbreak Management Team) bepalen grotendeels voor ons met wie we omgaan en op welke manier, hoe we werken en sporten. Sommigen worden daar opstandig door en zoeken de grenzen op. Anderen vallen in een slachtoffer rol. Beter is echter om het te accepteren en te kijken wat je nog wel zelf kunt bepalen. Welke oefenvormen zijn wel mogelijk? Hoe kunnen we de veldindeling veilig houden?

Met binding wordt het contact en relaties met anderen bedoeld. Voor veel hockeyers zijn de sociale aspecten op de club erg belangrijk. Niet alleen de teamgenoten waarmee ze samen prestaties leveren, maar ook het drankje en nabespreken aan de bar. De verschillende commissies waarmee overleg gevoerd wordt om de club draaiende te houden. Andere ouders met wie langs de kant een praatje gehouden wordt. Voor een deel is dit weer op gang gekomen. Maar de wedstrijddagen zorgden toch voor de meeste mensen op de club en die mogen nog niet door gaan.

Inmiddels zijn er verschillende digitale hulpmiddelen om contact te onderhouden. Zo kunnen veel (bestuurs- of commissie-)vergaderingen via Zoom of Skype worden gehouden. Of op de vereniging met de juiste afstand en bij voorkeur buiten. Bij de trainingen is het goed om ook sociale tijd in te ruimen. Er kunnen dan zowel ervaringen gedeeld worden over de training als over de (corona) situatie (lees meer bij tips).

Met competentie wordt bedoeld dat de sporter weet en ervaart, dat hij ergens goed in is. Dat hij competent is in het uitvoeren van zijn sport en merkt dat hij steeds beter in iets wordt, zich ontwikkelt. Omdat tijdens de lockdown nauwelijks gehockeyd kon worden, is dit gevoel van competentie veelal minder geworden. De sporter kreeg geen complimenten meer van zijn trainer. Hij merkte geen vooruitgang meer en leerde niet veel bij. Het winnen van wedstrijden valt nog steeds weg, waardoor het gevoel van samen beter worden en meer op elkaar ingespeeld raken, gemist wordt.

Belangrijk is daarom om niet op het niveau te willen trainen waar je als trainer/coach geëindigd was in maart. Dit geldt zowel voor wat betreft conditie als voor technische vaardigheden. Begin met makkelijke en leuke trainingsvormen, zodat je spelers niet het gevoel krijgen ‘geen bal meer te kunnen slaan’. Als hun gevoel van competentie weer langzaam terugkomt, kan de moeilijkheidsgraad en intensiteit weer rustig opgebouwd worden.

Voor veel hockeyers zijn de sociale aspecten op de club erg belangrijk

Foto: KNHB/Frank Uijlenbroek

Waardeloos
Zoals eerder gezegd is de impact van de lockdown voor elke hockeyer anders geweest. Bij tophockeyers draait bijna hun hele leven om hockey. In plaats van ‘ik doe aan hockey’ is het voor hen meer ‘ik ben hockeyer’. Ze ontlenen daardoor ook (een deel van) hun eigenwaarde aan het hockey. Als dat deel wegvalt door corona, kunnen ze het gevoel hebben dat ze minder waard zijn. Want: “Wie ben ik nog als ik niet meer kan hockeyen?”. Profvoetballers blijken door de coronacrisis ook letterlijk minder waard te zijn geworden op de transfermarkt. Dat doet ook iets met je eigenwaarde.

Daarnaast misten tophockeyers door deze coronacrisis veel: de aandacht van hun teamgenoten, staf, publiek en pers. Maar ook de routine en strakke dagindeling, die ze daarvoor altijd hadden. Ze misten hun doel: het toewerken naar een wedstrijd. Ze misten het gevoel van beter worden (zie ‘competentie‘ bij het ABC-model), het winnen van wedstrijden en de euforie die daarbij komt kijken. Ook maakt hun lichaam minder endorfine aan omdat ze minder sporten. Deze lichaamseigen feel good drug zorgt voor een gelukzalig en euforisch gevoel en vermindert pijn.

Al dit gemis is te vergelijken met het bekende ‘zwarte gat’ waarin topsporters terecht kunnen komen als ze (vooral onverwachts) moeten stoppen met hun sportcarrière of als ze er voor een lange tijd uit liggen door een zware blessure. Deze sporters doorlopen dan een soort rouwproces. David Kessler en Elisabeth Kübler-Ross ontdekten dat mensen bij verschillende rouwprocessen dezelfde fasen doorlopen. Hieronder worden de fasen benoemd en voorbeelden gegeven van sporters die stoppen met hun sportcarrière, een ernstige blessure hebben opgelopen of moeten dealen met corona.

• Ontkenning
  Stoppen sportcarrière: “Ik hoef echt nog niet te stoppen. Dit is maar tijdelijk.”
  Blessure: “Mijn blessure valt wel mee, beetje rust houden en dan gaat het wel weer.”
  Corona: “Ik krijg toch geen corona, want ik ben jong en sportief.”
• Boosheid
  Stoppen sportcarrière: “Hoezo stoppen? Dat bepaal ik zelf wel!!”
  Blessure: “Waarom gebeurt mij dit nu altijd! Wat een ellende!”
  Corona: “Door die rot corona zit ik hier al dagen thuis en mag ik helemaal niks doen!”
• Onderhandelen
  Stoppen sportcarrière: “Als ik nu meer rust neem en nog beter voor mijn lijf ga zorgen, dan kan het toch wel weer?”
  Blessure: “Met extra tape en pijnstiller kan ik toch wel trainen?”
  Corona: “Okay, als we geen duels aangaan kunnen we best een oefenpotje spelen toch?”
• Depressieve gevoelens
  Stoppen sportcarrière: “Ik kan nooit meer datgene doen wat ik echt leuk vind.”
  Blessure: “Dit gaat nooit over. Ik blijf de rest van mijn leven pijn houden.”
  Corona: “Het duurt al zo lang. Komt er ooit een eind aan?”
• Acceptatie
  Stoppen sportcarrière: “Dit was het dus. Einde carrière. Wat zal ik nu gaan doen? Waar kan ik nog meer voldoening uit halen?”
  Blessure: “De blessure is er. Wat kan ik er aan doen om er op een zo goed mogelijke manier uit te komen?”
  Corona: “Okay, het is wat het is. Wat kan ik nog wel doen om mijn hockey op peil te houden en deze tijd zo goed mogelijk door te komen?”

Iedereen doorloopt de fasen op zijn eigen manier en in een eigen tempo. Sommigen blijven in een bepaalde fase hangen en komen daar zelf moeilijk uit. Ook is het mogelijk om weer terug te vallen in een eerdere fase. Bijvoorbeeld toen premier Rutte vertelde dat sportscholen nog steeds niet open mochten, maar de scholen en zwembaden wel. Uit onderzoek van FIFPro (Fédération Internationale des Associations de Footballeurs Professionnels) en Amsterdam UMC (Amsterdam Universitair Medisch Centrum) onder profvoetballers over de hele wereld bleek dat in de coronaperiode dubbel zoveel profvoetballers last hadden van angst en depressieve klachten in vergelijking met de tijd vóór corona. En dit speelt waarschijnlijk niet alleen onder profvoetballers.

Bij tophockeyers draait bijna hun hele leven om hockey. In plaats van ‘ik doe aan hockey’ is het voor hen meer ‘ik ben hockeyer’

Foto: KNHB/Willem Vernes

Tips om moeilijke tijden door te komen
Wat kunnen we leren van het coronatijdperk? Hoe deal je met een dergelijke grote tegenslag? Onderstaande tips zijn niet alleen te gebruiken in coronatijden, maar ook voor als je ernstig geblesseerd raakt, je baan verliest, uit elkaar gaat met je partner, (gedwongen) moet stoppen met je sportcarrière of als het niet goed gaat met je dierbaren. Kortom, bij big life events.

• Stay in charge
  “Als topsporter train je niet alleen met een doel op korte termijn, het is ook een lifestyle keuze. We zijn nu begonnen met de voorbereiding op de Spelen van 2021, de reis is slechts tijdelijk onderbroken. Het is een kwestie van de juiste mindset. Niet kijken naar wat niet mag, maar bepalen wat wel kan. Je moet als coach creatief zijn en de spelers nemen hun verantwoordelijkheid.” (Max Caldas in de Volkskrant, 7 mei 2020)

Zorg dat je weer in charge komt door minder te kijken naar de dingen die je niet (meer) in de hand hebt en meer naar de dingen waar je nog wel invloed op hebt.
Zorg voor structuur in jouw dag:

• Hoe laat sta ik op?
• Wat wil ik wanneer gaan doen?
• Wat zijn mijn nieuwe doelen?
• Hoe deel ik de dag in?

Het helpt daarbij om de tijd te nemen te bedenken wat je echt belangrijk vindt in het leven en welke waarden jij voorstaat. Voor veel sporters zijn de waarden ontwikkeling, samen, presteren en gezondheid belangrijk. Bij moeilijke tijden is de kans groot dat je deze niet meer kunt invullen zoals je dat deed. Het helpt dan om te kijken hoe je je op een andere manier kunt ontwikkelen en samen zijn.

Ook bij de aangepaste trainingen van nu is het van belang om te kijken naar wat je wel kunt doen in plaats van wat nog niet mag.

• Blijf in contact
  In moeilijke tijden is social support erg belangrijk. Ondanks dat het sociale contact in coronatijden anders is, hoeven we ons er niet voor af te sluiten. Misschien heb je tijdens de lockdown minder mensen gezien, maar heb je met digitale alternatieven anderen toch regelmatig gesproken. Sommigen hadden zelfs meer tijd om familie en vrienden (op afstand) te zien en te spreken. Bespreek met hen ook wat je dwars zit of waar je moeite mee hebt. Je hoeft je gedachten en emoties niet binnen te houden en alles zelf op te lossen. Dit opkroppen leidt tot meer spanningen en onrust in je lijf, waardoor je je nog slechter gaat voelen. Het is ook normaal om je rot te voelen in een crisistijd, zo ook tijdens corona. Het is een abnormale situatie, die veel beperkingen oplegt en jou je vrijheid afneemt. Laat die gevoelens daarom ook toe in plaats van ze weg te duwen en te doen alsof er niets met je aan de hand is. Erover praten en/of schrijven lucht op. Ook al kun jij, of degene met wie je praat, de coronasituatie niet fixen. Een (sport)psycholoog kan je hier ook bij helpen (hun praktijken zijn weer open).

Laat die gevoelens daarom ook toe in plaats van ze weg te duwen en te doen alsof er niets met je aan de hand is

• “Elk nadeel heb zijn voordeel”
  De bijna filosofische woorden van oud-voetballer Johan Cruijff kunnen ook in deze situatie helpen. Bekijk de coronacrisis vanuit een ander perspectief: Wat kan het mij opleveren? Hoe kan ik er op een andere manier naar kijken en er mijn voordeel uithalen? Hoe kan ik er waarde aan geven?

“Deze periode biedt ons de kans om veel individueel te trainen, daar komen we gedurende het seizoen minder aan toe. We keren terug naar de kern, de techniek bij het stoppen en passen.” (Max Caldas in de Volkskrant, 7 mei 2020)

“Maar het is ook een voordeel dat alleen de trainers nu ballen mogen rapen na de training. Die regel mag wat mij betreft blijven na de coronacrisis.” (Lachende Pirmin Blaak in de Volkskrant, 7 mei 2020)

Foto: KNHB/Koen Suyk

• Being present
  Door zorgwekkende berichten zijn we geneigd om meer te denken aan de toekomst, aan wat er allemaal zou kunnen gebeuren. We piekeren meer over de gevolgen en hoe lang het nog gaat duren. Hierdoor zijn we meer bezig met hetgeen we niet in de hand hebben, waardoor er stress, angst en spanning kan ontstaan. Beter is daarom om meer in het hier en nu aanwezig te zijn. Dit kun je bijvoorbeeld doen door je zintuigen (afbeelding 1) ‘aan te zetten’: geef jezelf de opdracht om drie dingen te zien, te horen, te voelen en te ruiken.

Afbeelding 1: Aanzetten van de zintuigen

Daarnaast helpt het om je lijf goed (aan) te voelen en je bewust te worden van je gedachten en emoties. Dit kun je doen door op je ademhaling te letten of yoga-, meditatie- en ontspanningsoefeningen te doen. Dit soort oefeningen kun je terugvinden op www.lerenpresteren.nl (zowel geschreven scripts, audio als video).

Beter is daarom om meer in het hier en nu aanwezig te zijn. Dit kun je bijvoorbeeld doen door je zintuigen ‘aan te zetten’: geef jezelf de opdracht om drie dingen te zien, te horen, te voelen en te ruiken

• Visualiseren
  Visualiseren is het in gedachten doornemen van sportvaardigheden. Een sporter die visualiseert maakt een soort filmpje in zijn hoofd, dat hij zo vaak afdraait, waardoor zijn lijf precies weet wat het moet doen. Hij creëert een soort blueprint van de beweging. Hierdoor worden de juiste hersencellen met elkaar in verbinding gebracht, en bij veel herhaling ontstaat er een soort olifantenpaadje in het hoofd van de sporter. De beweging en/of actie wordt daardoor meer ingesleten en beter onthouden, ook indien de sporter de beweging in het echt niet kan uitvoeren. Als een sporter daadwerkelijk minder kan trainen door een lockdown of blessure, kan visualisatie dus goed werken, omdat de sporter zijn sportactiviteiten in gedachten kan blijven doornemen. Voor de hersenen maakt het namelijk weinig verschil of de beweging in gedachten wordt gemaakt, of daadwerkelijk wordt uitgevoerd. Hersenonderzoek laat zien dat bij motor imagery (visualiseren en invoelen van een beweging) meerdere hersengebieden betrokken zijn, die ook actief zijn bij de feitelijke uitvoering van de beweging. Maak daarom als hockeyer in gedachten regelmatig je acties en neem hele wedstrijden in je hoofd door. Ook het kijken naar beelden van voorgaande wedstrijden helpt daarbij ook, zoals blijkt uit onderstaande voorbeelden.

Beach volleyballer Alexander Brouwer kan na de corona-instructie niet wachten om de gedesinfecteerde ballen uit de mand te halen. De eerste smashes gaan diep in het net, maar de bal rechts langs de lijn valt precies waar Brouwer wilde. “Deze visualiseer ik al twee maanden.”

Beach volleyballer Robert Meeuwsen keek ook veel oude wedstrijden terug. “Het is wetenschappelijk bewezen dat je niets inlevert aan technische vaardigheden als je er goed naar kijkt, in plaats van het te doen. Ik heb onszelf en tegenstanders geanalyseerd en nagedacht over de sport.” (Artikel door Rik Spekenbrink in AD, 7 mei 2020)

Tot slot: soms kan even stilstaan een hele vooruitgang zijn
Een crisis kan goed gebruikt worden voor reflectie en bezinning: ben ik nog bezig met waarmee ik bezig wil zijn? Zit ik qua hockey, studie of werk nog op de juiste plek? Gaat de relatie met mijn partner nog zoals ik wil? Waar wil ik uiteindelijk naar toe groeien qua hockey, carrière en als persoon? En op welke manier wil ik daar komen? Veel mensen komen er nu bijvoorbeeld achter dat ze steeds aan het rennen waren en zich gestresst voelden. Wat kun je anders doen? Als je doet wat je altijd doet, dan krijg je wat je altijd gekregen hebt. Deze tijd biedt een mooie gelegenheid om het vanaf nu anders te doen.

Bronnen
Artikelen

• Berinato, S. 23 maart 2020 – Harvard Business Review – ‘That Discomfort You’re Feeling Is Grief’.
• Boxhoorn, D. 11 april 2020 – NRC – ‘Verdubbeling profvoetballers met angst en depressieve klachten’.
• Misset, R. 7 mei 2020 – De Volkskrant – ‘Of het nou 1.5 meter is of 3, de hockeyers zijn blij dat ze weer op het veld staan’.
• Ruggenberg, H. 11 april 2020 – De Telegraaf – ‘Corona depressie ligt op de loer’.
• Spekenbrink, R. 7 mei 2020 – Algemeen Dagblad (AD) – Een rondje langs de trainingsvelden: “Niet met je handen!”.

Boeken

• Kessler, D. & Kübler-Ross, E. (2005) On Grief and grieving.
• Mulder, Th. (2007) Motor imagery and action observation: cognitive tools for rehabilitation.
  J Neural Transm, 114: 1265–1.
• Ryan, R. & Deci, E. (1994 e.v.) Self Determination Theory.
• Wouw, A. Van de (2020). ‘Leren Presteren’. Binnenkort uitgegeven door Arko Sports Media te Nieuwegein.