Van ouder naar coach

Je herkent deze situatie vast: het hockeyseizoen van jouw zoon of dochter staat op het punt van beginnen en er komt een mail van de vereniging: er is nog geen coach voor het team van jouw kind. ’s Avonds aan de keukentafel gaat het over de mail en je besluit te reageren. Als niemand anders zich meldt dan wil jij het wel doen, al heb je niet heel veel verstand van hockey. De volgende ochtend heb je al reactie van de vereniging: niemand anders heeft zich aangemeld en dus zijn ze hartstikke blij dat jij, bij dezen, coach bent van het team!

Je gaat voortvarend van start: je bezoekt een coachbijeenkomst van jouw vereniging en struint het internet af op zoek naar tactische tips, zodat je het team aanwijzingen kunt geven bij de wedstrijden. Je regelt een leuke activiteit aan het begin van het seizoen zodat de sfeer in het team meteen goed is. Wanneer de competitie begint blijkt dat jullie eigenlijk net iets te hoog zijn ingedeeld. Jullie verliezen een aantal wedstrijden en er begint langzaam wat gemor te komen. Niet zozeer bij de spelers, want de sfeer is nog steeds erg goed en ze maken stappen in hun ontwikkeling, maar vooral bij de ouders. Je bent je na een wedstrijd meer aan het verdedigen dan dat je met het team bezig kunt zijn. Is dit nou waarvoor je jezelf hebt opgegeven aan het begin van het seizoen?

Uitspreken, afspreken, aanspreken
Voor een succesvol seizoen is het niet alleen belangrijk een goede start te maken met de kinderen van jouw team, maar ook met de ouders. Neem dus aan het begin van het seizoen de ouders mee in jouw plannen. Wat kunnen ze van jou verwachten, maar vooral: wat verwacht jij van de spelers en de ouders? Zoals je afspraken maakt met de spelers, maak je deze ook met de ouders.

Hoe je dit doet bepaal je uiteraard zelf. Belangrijk is in ieder geval dat je uitspreekt wat je wilt en afspreekt hoe je dit wilt. Als er tijdens het seizoen onenigheid ontstaat kun je elkaar aanspreken op de afspraken die aan het begin zijn gemaakt. In de ‘Vier inzichten voor trainerschap’ kun je lezen hoe je dit met jouw team kunt doen, maar ook hoe je dit kunt toepassen op de ouders van de spelers. Het structureren -inzicht nummer één van de vier inzichten voor trainerschap – kost aan het begin van het seizoen tijd, maar levert uiteindelijk heel veel op.

Neem aan het begin van het seizoen de ouders mee in jouw plannen

Visie op de ontwikkeling van hockeyers
Terug naar jou als coach. Je hebt besloten om de ouders bij jou thuis uit te nodigen. De ouders maken eerst informeel met elkaar kennis onder het genot van een drankje. Maar op een gegeven moment moet je toch iets vertellen over jouw plannen voor het team. Hierbij kunnen de uitgangspunten uit de Visie op de ontwikkeling van hockeyers: ‘6x VOORUIT IN HOCKEY’ je helpen. De KNHB introduceerde deze visie in het voorjaar van 2018. Samen met experts uit het tophockey, wetenschappers en technische stafleden van verenigingen is de visie op de ontwikkeling van hockeyers opgesteld. In zes uitgangspunten zet de KNHB uiteen hoe zij aankijkt tegen de ontwikkeling die hockeyers hun leven lang maken in de (hockey)sport:

1. Beter hockey begint bij jezelf
2. Herken en stimuleer unieke kwaliteiten
3. Voor iedere leeftijd een passende belasting
4. Bijdrage leveren aan het team
5. Ondersteun continu leren
6. Sport en privé in balans

Deze zes uitgangspunten kun je als coach gebruiken om met jouw team én de ouders afspraken te maken over de invulling van het seizoen. Hieronder geven we een aantal handvatten dat je kunt gebruiken bij het maken van deze afspraken.

Bron: KNHB / Koen Suyk

1. Beter hockey begint bij jezelf
Kinderen weten vaak al heel goed wat ze willen en kunnen. Hoe ze dit concreet moeten maken is echter nog lastig. Je kunt kinderen laten nadenken over hun eigen doelen: waar zijn ze goed in en waar willen ze zichzelf nog in verbeteren? Hierover kun je dan met de spelers in gesprek gaan. Afhankelijk van de leeftijd kun je ouders hierbij betrekken. Tijdens de wedstrijd of training moedigen de ouders alleen aan. Hoe kan een kind tenslotte zelfreguleren als er iemand langs de kant steeds roept wat hij of zij moet doen? Eventuele vragen kunnen de ouders 15 minuten na de training/wedstrijd aan je stellen, wanneer jij eerst aandacht aan de kinderen hebt kunnen geven. Kinderen zijn ook zelf verantwoordelijk voor hun aanwezigheid: kunnen ze een keer niet, dan bellen ze zelf naar de trainer/coach om zich af te melden.

2. Herken en stimuleer unieke kwaliteiten
Niet iedereen is overal even goed in. De ene speler is een echte goaltjesdief, de andere is een fantastische verdediger en een derde is misschien niet de beste hockeyer, maar kan ongelooflijk goed sfeer maken in de kleedkamer. De nadruk ligt op het stimuleren van deze kwaliteiten. Daarom spreek je af dat het niet gaat over de tekortkomingen van andere spelers, maar ook niet over die van de trainer/coach. We hebben het juist over de kwaliteiten van iedere speler (en ook die van de trainer/coach). En misschien is nog niet iedereen achter zijn unieke kwaliteit gekomen. Daarom komen spelers op verschillende plekken te spelen en moet iedereen ook een keer keepen (indien geen vaste keeper aanwezig).

Je kunt kinderen laten nadenken over hun eigen doelen: waar zijn ze goed in en waar willen ze zichzelf nog in verbeteren?

Bron: KNHB / Koen Suyk

3. Voor iedere leeftijd een passende belasting
Heb je een team in de F-, E- of D-categorie, dan ligt de nadruk vooral op plezier maken. Winnen is leuk en als je op het veld staat, dan willen we dat graag met elkaar. Maar als je het spelplezier afhankelijk maakt van het resultaat, dan heb je natuurlijk een probleem als je verliest. Stel dus plezier maken, spelen en ontdekken centraal. Ze hoeven nog niet alles te kunnen en ze mogen spelenderwijs de technieken, tactieken en spelregels leren kennen.

Vanaf de C-jeugd kan het team ervoor kiezen om meer prestatiegericht om te gaan met hockey. Maak hierover duidelijke afspraken met het team en zorg dat de neuzen dezelfde kant op staan. Maak ook afspraken over wat dit betekent voor bijvoorbeeld de trainingsopkomst. Wil iedereen wel twee keer in de week trainen? Of is één keer met het hele team ook voldoende? Wellicht kan er met een ander team meegetraind worden voor wie dat wil. Kortom, luister goed naar het team en wees hierover duidelijk naar de ouders.

4. Bijdrage leveren aan het team
Alle spelers leveren een bijdrage aan het team. Dat kan zijn in verschillende teamrollen: (wisselende) aanvoerder, iemand die het trainingsmateriaal verzorgt, iemand die een stukje schrijft voor de website van de club, enzovoorts. Maar ook de ouders leveren een bijdrage aan het team. Bespreek wat je van de ouders verwacht, bijvoorbeeld met betrekking tot het rijden naar uitwedstrijden of het beheer van een koffiepot. Zoals je van jouw spelers een team maakt, kun je dit van de ouders ook. Je kunt als coach niet alles zien en regelen. Gebruik hiervoor de ouders. Ouders vinden het prettig als ze betrokken worden bij het team. Wellicht realiseren niet alle ouders zich wat er allemaal komt kijken bij het coachen van een team. Geef ze daarom inzicht in wat je doet en betrek ze hierbij. Vele handen maken licht werk.

Zoals je van jouw spelers een team maakt, kun je dit van de ouders ook

5. Ondersteun continu leren
Spelers moeten op en rond het veld de mogelijkheid krijgen om zichzelf te verbeteren. Door de spelers de ruimte te geven eigen keuzes te maken kunnen ze zich blijven ontwikkelen. Je remt deze ontwikkeling door steeds vanaf de kant te roepen. Daar komt nog bij dat de ouders vaak geen weet hebben van de afspraken die jij gemaakt hebt met jouw team. Een aanwijzing van een ouder kan dan ook de rest van het team in de problemen brengen. Maak dus duidelijke afspraken met de ouders hoe jij omgaat met continu leren en wat je hierin van de ouders verwacht. Wellicht kun je dit het beste illustreren met een voorbeeld: wanneer er iemand naast je in de auto zit en steeds aanwijzingen naar je roept (“stop”, “remmen”, “pas op”, “heb je die fietser gezien?”), ga je niet beter auto rijden. Hetzelfde geldt voor de spelers op het veld.

6. Sport en privé in balans
Sporten is leuk, maar school, werk en een sociaal leven zijn dat ook. Als je een belangrijk proefwerk hebt, ga je dan leren of kom je even stoom afblazen op de training? En als er een feestje is tijdens de woensdagtraining, kom je dan trainen of ga je naar het feestje? Maak hierover met jouw team afspraken en deel deze afspraken met de ouders. Hetzelfde geldt voor afwezigheid bij de wedstrijden: als er iemand een keer niet is, is dat natuurlijk geen probleem. Maar als dat er in één keer vier zijn, dan is dat wel een probleem. En hoe ga je het organiseren tijdens de eindexamenperiode? Moeten we een wedstrijd verplaatsen of is iedereen er gewoon? Wees duidelijk over hoe je de communicatie hierover wilt laten verlopen.

Stel dus plezier maken, spelen en ontdekken centraal

Bron: KNHB / Willem Vernes

De zes uitgangspunten kunnen je helpen bij het maken van afspraken met jouw team, maar ook met de ouders. Om ouders mee te nemen in de visie op de ontwikkeling van hockeyers organiseerde de KNHB op 6 mei 2019 een avond speciaal voor hockeyouders. Teun de Nooijer, oud-international en hockeyvader, en Steven Pont, ontwikkelingspsycholoog en maker van het filmpje ‘De kracht van gezag’, lieten hun licht schijnen over de visie op de ontwikkeling van hockeyers en wat dit betekent voor ouders.

De belangrijkste conclusie van de avond: maak van de ouders in het team een groep! Je kunt geen 30 ouders managen. Een groep managen kan wel! Dit helpt ook in jouw positie als coach. Jij bent in the lead en je geeft aan de voorkant de verwachtingen duidelijk weer. Je zorgt voor een veilige omgeving, alleen dan kan er gepresteerd worden. Of zoals Atta de Tolk, die de avond in dichtvorm samenvatte, het verwoordde tijdens de ouderavond: “Veiligheid is heiligheid”.

Bron: KNHB / Koen Suyk

Weet ook dat je als coach geen ouder bent, maar coach. Probeer een balans te vinden tussen aardig en ferm. Realiseer je dat aardig zijn iets anders is dan een allemansvriend en dat ferm zijn iets anders is dan streng. Wees je bewust van de rollen die je hebt als coach én als ouder van een kind in het team en het onderscheid hiertussen. Hoe moeilijk dat ook is, probeer deze rollen gescheiden te houden en bespreek dit ook met jouw kind. Voor de ouders aan de kant geldt hetzelfde: zij zijn ouder, geen coach. Steven Pont zei hierover tijdens de ouderavond: “Wanneer je als ouder langs de kant je kind coacht, dan ben je geen ouder, maar dan ben je een coach.”

Laat ouders ouder zijn en wees als coach de coach. En laat ouders elkaar en zichzelf corrigeren wanneer het toch een keer mis gaat. Emotie mag, maar je hebt als ouder nadrukkelijk een voorbeeldfunctie. Je kunt ook kiezen voor één aanspreekpunt onder de ouders, zodat eventuele problemen via één persoon geventileerd worden naar jou, of terug naar de ouders.

Weet ook dat je als coach geen ouder bent, maar coach. Probeer een balans te vinden tussen aardig en ferm

Bron: KNHB / Koen Suyk

Rol van ouder en coach
Teun de Nooijer sprak uit eigen ervaring over de positie als ouder en coach. Als coach van zijn dochters probeerde hij het beste uit alle speelsters te halen: “Probeer ze op jonge leeftijd zo vrij mogelijk te laten. Je merkt snel genoeg dat ze handvatten nodig hebben. Geef ze een beetje structuur en laat het daarna gebeuren. En we hebben zogenaamde interchange in het hockey: gaat er iets mis? Haal de spe(e)l(st)er er even uit zodat je de situatie kunt bespreken.”

Daarnaast geeft Teun aan dat zijn eigen ouders zich nooit hebben bemoeid met zijn hockeycarrière. Dat probeert hij als vader ook te doen. “Ik geef advies als ze daar om vragen, maar probeer daar nooit sturend in te zijn.” Verplichte trainingen waren in de jeugd van de Nooijer niet aan de orde: “Ik trainde twee keer in de week bij mijn club in Alkmaar. Verder ‘trainde’ ik op het garagepleintje achter ons huis met mijn oudere broers. Van schots en scheef liggende tegels krijg je vanzelf een goede techniek. Dan was het op een kunstgrasveld ineens heel makkelijk hockeyen.”

Steven Pont had nog een praktische tip uit zijn ervaring als trainer van het voetbalteam van zijn zoon: “Als de wedstrijd was afgelast gingen we met de spelers én ouders die wilden, sporten in het park. Zo creëer je verbinding.” Kortom, zorg ook buiten het hockey voor verbinding van spelers en ouders.

Zorg ook buiten het hockey voor verbinding van spelers en ouders

Bron: KNHB / Koen Suyk

Belang van verbinden
Dat die verbondenheid belangrijk is blijkt ook uit het onderzoek naar de behoefte van A-, B- en C-jeugd dat is uitgevoerd door de KNHB. Uit een enquête onder 12- tot 21-jarige hockeyers en oud-hockeyers en een onderzoek onder focusgroepen kwam dat het team en de trainer/coach van grote invloed zijn op de hockeybeleving. Een goede balans in niveau, inzet en motivatie en de sfeer in het team bepalen voor een groot gedeelte het speelplezier van spelers. Daarnaast is een trainer/coach die een sociale klik heeft met het team en aandacht schenkt aan persoonlijke ontwikkeling van zowel het individu als het team van groot belang. Dat je zorgt voor een goede relatie met jouw spelers en daarin investeert is heel waardevol. Zoals eerder al aangegeven: betrek hierbij ook de ouders. Wees open en eerlijk over de sfeer die je wilt neerzetten in het team, hoe je denkt dat de spelers zich gaan ontwikkelen komend seizoen en hoe jij als coach ze daarbij ondersteunt.

Tot slot
De zes uitgangspunten bieden houvast bij de ontwikkeling die spelers doormaken, maar kunnen ook gebruikt worden om de afspraken die je met het team maakt te verduidelijken naar ouders. Gebruik hierbij ook de input die je krijgt vanuit de vereniging en andere coaches. Zoek contact met collega’s op de club, eerdere coaches van jouw kind en leer van hun ervaringen. Giet dit vervolgens in een model dat werkt voor jou. Voorkom dat je gaat kopiëren, kies juist voor oplossingen die dicht bij jou als persoon staan. Maak voor jezelf doelen, zodat ook jij als coach en persoon kunt groeien. Zorg daarnaast voor verbinding tussen de spelers, de ouders en jou als coach en spreek verwachtingen naar elkaar uit. Zo maak je van een gezellig seizoen een topseizoen, voor alle betrokkenen.

Bronnen

1. https://www.kenniscentrumsport.nl/publicatie/?4-inzichten-over-trainerschap&kb_id=14141
2. https://www.knhb.nl/6xvooruit
3. https://www.knhb.nl/nieuws/interactieve-ouderavond
4. https://www.stevenpont.nl/
5. https://www.youtube.com/watch?v=mjYFndwK8CE
6. https://twitter.com/attadetolk
7. https://www.knhb.nl/kenniscentrum/artikel/behoefteonderzoekabcjeugd